Bizkaia Maitea Aldizkaria

• 

Euskadiko naturagune babesturik handienaren 20. urteurrena

Gorbeiako Parke Naturala

Fernando Cámara. Gorbeiako Parke Naturaleko zuzendari-kontserbatzailea

Gorbeiako parkeak natur eta kultur ondare bikaina gordetzen du: flora, fauna, formazio geologikoak, paisaia, bertako eta inguruko herriak… Horixe izan zen orain dela 20 urte naturagune babestuaren izendapena emateko arrazoi nagusia. Naturaz gozatzeko eskaintzen dituen aukera paregabeak balio handiko ondarea dira etorkizuneko belaunaldientzat.

Gorbeia ingurua 1994an izendatu zuten parke natural. Bizkaiko eta Arabako Lurralde Historikoak hartzen ditu eta Euskal Autonomia Erkidegoko handiena da, 20.016 hektarea baititu.

Gorbeia orain dela 100 milioi urte baino gehiago eratu zen, itsasoaren azpian. Geroago, materialak tolestu eta goratu zirenean, izaki bizidunak naturagune hori kolonizatzen joan ziren milaka urtetan zehar. Pagoak, haritzak, ametzak, arteak, haltzak eta beste zuhaitz batzuk hazi ziren, baso zabalak eratuz. Baso haietako batzuek gaur egunera arte iraun dute, oso egoera onean. Gorbeiako tontorrean, aldiz, goi mendiko belardi zabal bat eratu zen, hango baldintza klimatikoek zuhaitzak haztea eragotzi zutelako. Leku batzuetan, lurzoruaren ezaugarri berezien eta euri ugarien ondorioz, eremu hezeak sortu ziren, hala nola esfagnal sakabanatuak, Altubeko hezeguneak eta Saldropoko zohikaztegi jadanik desagertua. Itxinako eta Aldamingo mendigune harritsuetako haitz soilen gainean, berriz, ingurune latz horretan bizitzera moldatutako landare bereziak hazi ziren.

Gorbeiako gurutze ospetsurantz igotzean, milaka urteko historian zehar gizakiak paisaian utzi duen «aztarna» ikus daiteke: monumentu megalitikoak, larreak, txilardiak, errotak, burdinolak, baserriak… Egurra ustiatzeko landatutako pinu, laritz eta altzifre baso handiak ere aurkituko ditugu.

Isilik eta adi ibiliz gero, aintzinako inguru horretan bizi diren hainbat espezie ikusi edo entzungo ditugu: baso-igel gorria, gailurretako uhandrea, horma-sugandila, oreina, orkatza, lepahoria, basakatua, okil handia, sai zuria, aztorea, harkaitz-zozo gorria… Gorbeialdeko baso, hezegune, belardi eta harkaitzetan bizi diren animalia ugarietako batzuk besterik ez dira.

Parkea ezagutzeko eta begirunez erabiltzeko ibilbide sarea

Hamalau ibilbidez osatutako sare batek parkean aurki daitezkeen natur eta kultur altxor ugariez gozatzeko aukera ematen du. Ibilbide horietako batzuk Arabako isurialdean hasten dira, eta beste batzuk Bizkaikoan. Sare horri esker, eremu babestu horretako paisaia ederrak aurkituko ditugu, bertako flora eta fauna behatzeko aukera izango dugu, eta lurralde horretan bizi izan ziren eta gaur egun bizi diren gizakien tradizioak eta kultura ezagutuko ditugu.

Ibilbideak isilik eta begirunez egiten baditugu, Gorbeiak bere aurpegirik naturalena «erakutsiko» digu. Basoetan eta mendiko larreetan barrena, ibai eta erreken ertzetik edo harkaitz artean ibiltzean, aise ulertuko dugu gaur egun Gorbeia zergatik den naturagune babestua. Gainera, berehala jabetuko gara eremu hori kontserbatzearen garrantziaz, etorkizuneko belaunaldiek ere bertako natur balio guztiez gozatzeko aukera izan dezaten.

Txangorik ohikoena gurutze ospetsura igotzea da. Hainbat ibilbide daude horretarako: Baia-Gorbeia, Pagomakurre, Murua… Beste ibilbide batzuetan giza historiaren «aztarnak» ikusteko aukera izango du bidaiariak, hala nola trikuharriak, menhirrak, artegiak, ikaztegiak, errotak eta txabolak.

Parkeko harribitxiak

Oso ugariak dira Gorbeiak eskaintzen dizkigun eta erraz gozatu ahalko ditugun balio paregabeak. Haietako batzuk soilik nabarmenduko ditugu:

• Diphasiastrum alpinum L. eta Ranunculus amplexicaulis L. bi espezie autoktono dira. «Desagertzeko Arriskuan» dauden espezieen kategorian jasota daude Espezie Mehatxatuen EAEko Katalogoan. Nagusiki goi-mendiko eremuetan hazten dira, eta Euskal Herrian Gorbeia da espezie hauen biziraupenerako behar besteko altuera duen tontor bakarrenetarikoa. Bertan populazio txikia dago, Zeanurin (Bizkaia). 2006. urtetik bi espezie hauek Kudeaketa Plan propioa daukate. Planaren xede nagusia espezie horiei begira dauden mehatxuak ezabatzea da.
• Orein europarra (Cervus elaphus). Iragan mendearen erdialdean ekarri zen berriro parkera. Marrualdian (irailean eta urrian), arren orro ozenek burrunba egiten dute mendiguneko basoetan.
• Itxinako biotopo babestua. Hainbat mendetan zehar urak Itxinako kareharriak higatu ditu, harrizko paisaia korapilatsua sortuz. Itxinako formazio karstikorik ikusgarrienak honako hauek dira: erdiguneko arrakala handia, Arko Axpeko tunela, Atxulaur begia, Axlaor sakonunea eta Supelegor haitzuloa. Gaur egun, pagoek haitz soilak estaltzen dituzte eta hainbat saguzar espezie bizi dira arrakala eta haitzuloetan.
• Baia ibaia. Ibaiaren ertzean galeria-baso ederrak hazten dira oraindik (haltzadiak eta sahastiak), eta parkeko animaliarik adierazgarrienetako batzuk hor bizi dira. Amuarrain arrunta igerian ibiltzen da oraindik ibaiko uretan, eta martin arrantzalea arpoi baten antzera murgiltzen da janari bila. Igarabak eta bisoi europarrak ere janaria eta babesa aurkitzen dute ibai horretan (Euskadiko espezierik mehatxatuenetako bi dira).
• Goiuriko ur-jauzia. Gorbeiako parke naturaleko hego-mendebaldean, Altube ibaiaren adarra den Oiardo errekak ur-jauzi ikusgarri eta ederra eratu du Arabako Urkabustaiz udalerrian, Goiuri auzo txikitik oso hurbil. Ura Altubeko pagadiaren gainera erortzen da, 100 metrotik gorako altueratik. Pagadi hori Euskal Autonomia Erkidegoko basorik handienetako bat da.
• Saldropoko zohikaztegia. Zeanuri udalerrian dago (Bizkaia). Orain dela 6.000-5.500 urte sortu zen, aintzira txiki batetik. XX. mendearen erdialdean zohikatza ateratzen hasi zen, eta laurogeiko urteetan zohikaztegia desagertu egin zen. Gaur egun, berez leheneratzen ari da eta, horrek erakusten duenez, baso istildua izateko joera naturala du. Animalia eta landare ugari bizi dira inguru horretako leku irekietan nahiz putzuetan.
• Altubeko basoa eta hezeguneak. Altuben Euskadiko basorik handienetako bat hazten da. Basoaren bihotzean (Iñurbe haitza) pagadi harizti interesgarri bat dago. Animalia asko bizi dira bertan, hala nola buztangorri argia, aztorea, orkatza, lepahoria… Eremu hezeak ere badaude, anfibioen benetako paradisuak. Hor aurkituko ditugu gailurretako uhandrea, uhandre marmolairea, uhandre palmatua, zuhaitz-igel arrunta, igel arrunta, baso-igel jauzkaria, baso-igel iberiarra eta baso-igel gorria.

Fitxategi hauek kontsultatzeko Adobe Reader dohainiko programa behar duzu, erabili esteka deskargatzeko.