Bizkaia Maitea Aldizkaria

• 

Natura eta kultura uztartzen ditu Zeanuriko Erroten XI. Ibilaldiak

Zeanurin errotarik errota

Testua eta argazkiak: Jon Urutxurtu

Gure geografiako paraje eta txoko ezberdinak ezagutzeko erarik egokiena oinez ibiltzea eta bazterrak arakatzea da. Eta aukera hori eskaintzen du maiatzaren 8an Zeanuriko Erroten XI. Ibilaldiak.

Oinezko martxa honekin antolatzaileek bilatzen dituzten helburuak honako hauek dira: alde batetik, Zeanuri eta bere auzoak ezagutzera ematea; eta bestetik, Zeanuriren historian errotek izan duten garrantzia ezagutaraztea. Ez dira gutxi, izan ere, herri honetan han-hemenka azaltzen diren errotak edo erroten arrastoak, guztira hemezortzi –gehienak bertan behera utzita, baina beste batzuk zaharberrituta–, denak hidraulikoak. Ibilbidean zehar bederatziren ondotik igaroko dira ibiltariak eta bitan –Ibargutxin eta Olabarrin– sartu-irtena egiteko aukera izango dute.

Ibilbidea 18 kilometrokoa da, baina haurrentzat edo ondo prestatuta ez daudenentzat laburragoa, 12 kilometrokoa, egiteko aukera ere eskaintzen da. Irteera herriko plazan izango da, goizeko 09:00etan; plazatik, udaletxearen aurretik, abiatuz eta Altziber eta Errotabarri erroten ondotik igaro ondoren, Undurragako urtegiaren ertzetik jarraituko dute parte-hartzaileek. Urtegia atzean utzi bezain laster, Barrengoerrota aurkituko dute Beretxikorta errekatxoaren ertzean. Agarre baserriaren ingurutik aurrera eginez, Undurraga auzunera jaitsiko dira Ibargutxiko errotarako bidea hartzeko; hemen, ateak zabalik izango dira eta nahi dutenek kuku bat egin eta errota lanean ikusteko aukera izango dute. Ibargutxitik Lanbreabeko errotara, eta hemendik berriro Undurragako urtegiaren ertzetik ekingo diote –oraingoan beste aldetik–; urtegiaren presatik 100 metro aitzina, Alkiberren, indarrak berritzeko jan-edana banatzen da. Aurrerantzean, lehenengo Otzerinmendi auzunean eta gero Uriben sartuko dira ibiltariak, eta Intxaurbeko, Axpeko eta Zulaibargo erroten ondotik igaro ostean, azken kilometroa betetzen hasiko dira; helmuga baino 300 bat metro lehenago ibilbideko azken errota azalduko da, Olabarrikoa –Pujana familiak erabat zaharberritua–, eta bisitatzeko aukera izango da, ate batetik sartuz eta bestetik atereaz, Zeanuriko plazara iritsi eta ibilaldiari amaiera eman aurretik.

Ibilbidea burutzerakoan, 18 kilometro eramango dituzte oinetan ibiltariek, baina ziur zitari erantzuteak mereziko diela, erroten ondare historiko-etnografikoa ezagutzeaz gain, udaberrian naturak azaltzen duen koloreen sinfoniaz gozatzeko aukera izango baitute. 

ZEANURIKO ERROTAK

XIX. mendearen amaierarantz Zeanurin sei burdinola eta hemezortzi errota zeuden. Ordutik hona jarduera biak indarra galduz joan dira, horrela burdinolen krisiak lantegi horien desagerpena ekarri zuen XIX. mendearen bigarren zatian. Gainbehera horren ondorioz, jende asko nekazaritzara itzuli zen; nekazaritzara lur gehiago zuzentzeak eta, aldi berean, gora egin zuten laboreen uztak ehotzeko premiak erroten beharrizana ekarri zuten. Ondorioz, burdinola batzuk errota bihurtu ziren.

Bestalde, erroten agonia XX. mendearen erdialderantz larriagotu egin zen. Duela berrogeita hamar urte Zeanurin hamaika errota lanean bazeuden, 1979an hiruk bakarrik ehotzen zuten, euretako bik etxerako; gaur egun, batek bakarrik egiten du lan eta berak era testimonialean, Olabarriko errotak hain zuzen ere; beste bi, Ibargutxikoa eta Errotabarrikoa, noizean behin jartzen dituzte martxan.

Zeanurin ezagutu diren errota guztiak hidraulikoak izan dira eta udalerriko lau erreka nagusien inguruan eraiki ziren: Arratia erreka (Lanbreabe, Ibargutxi, Alkiber, Errotabarri, Altziber eta Olabarri);. Beretxikortako erreka (Goikoerrota, Erdikoerrota, Barrengoerrota eta Undurraga); Uribeko Erreka (Atxiti, Intxaurbe, Axpe eta Zulaibar); eta Asterriko Erreka (Ibarre, Landaburu, Akeuri eta Uribiarte).

Hemezortzi errota horietatik lau burdinola izan ziren: Lanbreabe, Ibargutxi, Altziber eta Olabarri. Beste bi ola ere egon ziren: Olazar eta Undurragako Olabarri.