Bizkaia Maitea Aldizkaria

• 

Aukera adimentsuak gizarte hobe batean

Mugikortasun adimentsua. Ekonomia sendoa

Ibon Hormaeche

Euskadi, Europako gainerako herrialdeak bezalaxe, garapen iraunkorra sustatzen duten politiken ezarpenean murgilduta dago; horretarako, gakoa da mugikortasun eta garraio gaietan jarrera egokia hartzea, eta ezinbestekoa da klima-aldaketaren kontra borrokatzea. Gainera, hiri-mugikortasunaren paradigma birpentsatzeak, eta hori modu adimentsu eta iraunkorrean egiteak, onura handiak eragingo ditu, arlo ekonomikoan barne.

2013. urtean, gure energia-eskakizunaren %40 inguru mugikortasunari lotuta zegoen. Garraioak petrolioaren eratorriak kontsumitzen ditu batez ere (energia-kontsumoaren %93), horixe izanik energia-iturri mota hori gehien eskatzen duen sektorea (Euskadin kontsumitzen diren petrolio-eratorrien %85 baino gehiago garraiora bideratzen dira).

Populazioaren beherakada eta mugikortasun estrategiak

Euskal Autonomia Erkidegoan populazio-dentsitate handia eta mugikortasun handia dago; pertsona bakoitzeko 3,05 bidaia egiten dira egunean, bataz beste. 251 udalerritan banatutako 2.164.311 biztanletatik, gehienak 3 hiriburuetan bizi dira (%35); 15.000 biztanletik gorako 26 udalerrik adierazitako zifraren %38 osatzen dute eta 5.000 biztanle baino gutxiagoko 181 udalerriek portzentajearen %11 betetzen dute. Populazioaren horrela banatuta egonik, ezinbestekoa da mugikortasun estrategia berezituak martxan jartzea. Horretarako, hiri handietan mugikortasun iraunkorrerako politikei lehentasuna eman behar zaie, eta biztanle gutxiko herrietan garraiobide ezberdinak erabiltzeko aukerak areagotu, betiere ingurumen zein ekonomian irisgarritasun eta iraunkortasunaren arteko oreka mantenduz.

Gainera, Eustaten aurreikuspenen arabera, Euskadiko biztanleriak %4,5eko beherakada izango du 2014 eta 2026 artean. Horretaz gain, populazioa zahartu egingo da eta, ondorioz, garraio publikoaren beharra handitu.

Mugikortasunaren iraunkortasun balantzea

Egungo mugikortasun sistema aztertuta, honako ondorioak nabarmendu ditzakegu:

• Kostu ekonomikoa: 2004. urtean garraioaren kanpo-gastuak 2.000 milioi eurokoak izan ziren (kostuen %40 istripuengatik, %27 kutsaduraren ondorioz eta %14 pilaketek eraginda). 2008. urtean pilaketek eta kutsadurak eragindako kostuak murriztu ziren (300 milioi euro gutxiago), istripu-tasa txikitzearen eta teknologia berrien ondorioz; hala eta guztiz ere, gainerako parametroetan gorakada erregistratu zen.
• Energia kontsumoa: 2013. urtean, garraioaren sektoreak Euskadiko energia-kontsumo osoaren %35,5 osatzen zuen, eta faktura 6.093 milioi eurokoa zen (errepideko garraioa erantzule nagusia izanik).
• Kutsadura: bi aldi bereizten dira. Batean, 1990 eta 2007 urte bitartekoan, emisioek %100 baino gehiago egin zuten gora. Bestean, ordutik gaur egunera bitarte, emisioek behera egin dute, mugikortasun iraunkorrerako politikak ezartzearen eta ekonomiaren krisiaren ondorioz.
• Istripu-tasa: ibilgailu pribatuaren mugikortasunarekin oso lotua dago. Trafiko istripuengatiko heriotzak %70 baino gehiago gutxitu dira 2000 eta 2013 urte bitartean, Europaren helburua nabarmen gaindituta (%50).

Mugikortasun adimentsuaren onurak

Onura batzuk ekonomikoak dira zuzenean; beste batzuek, ordea, gizartean eta balio erlazionatuetan izaten dute eragina eta, hortaz, ezin izaten dira diru-terminoetan interpretatu.

Herritarrentzat

Onura ekonomiko garrantzitsuak daude, zenbait alderdi izan behar baititugu kontuan: edozein etxeri autoa edukitzeak dakarkion kostua (eskuratzea, asegurua, aparkalekua eta zergak), berau gidatzeak dakartzan gastu osagarriak (erregaia, mantentzea, etab.) eta kanpo-kostuak (partikula kutsagarrien isurpena eta zarata, espazio publikoen erailera edo istripuak).

Baina, horretaz guztiaz gain, oinez ibili beharrak (autobus geltokiraino joatea bada ere) eguneroko ariketa fisikoa areagotzen du (OMEk 22 minutu gomendatzen du egunean) eta, ondorioz, baita gure bizi-itxaropena ere. Eta zer esanik ez pilaketetan galtzen dugun denbora baliotsuari buruz.

Merkataritza sektorearentzat

Atzean geratu zen merkataritzaren beldurra; pentsatzen baitzuten zenbat eta oinezko eta txirrindulari gehiago egon, orduan eta diru-sarrera gutxiago egongo zela. Izan ere, ikerketa askoren arabera, hiri-zentroetara autoz desplazatzen direnek diru gutxiago gastatzen dute saltokietan, beste garraiobide batzuk erabiltzen dituztenek baino (ez erosketa bakoitzeko gastuagatik, baizik eta tokiko saltoki horienganako duten fideltasunagatik, maizago kontsumitzen baitute bertan).

Garraio-modu alternatiboak txertatzeak, halaber, merkatu dinamiko berrien gorakada eragin dezake. Horrela, bizikletaren inguruko ekonomiak EBeko 650.000 pertsona baino gehiago biltzen ditu bere baitan (ECF, 2014); baina, milioi bat pertsonatik gora ere izan litezke, txirrinduen egungo erabilera bikoiztuko balitz.

Mugikortasun partekatuko zerbitzuetan %20 eta 35 bitarteko hazkundea aurreikusten da 2020. urterako (2013 urtearekin alderatuz). Gauza bera esan daiteke Garraio Sistema Adimentsuen (GSA) merkatua Europan izaten ari den gorakadaz, smartphone eta bestelako gailu digitaletarako aplikazioez, ibilgailu-parkea berritu eta gutxiago kutsatzen duten ibilgailuekin ordeztuta aurreztutako kostuez, hiri-guneetan salgaiak garraiatzeko bide iraunkorragoen ezarpenaz, etab.

Gizartearentzat

Garraio adimentsu eta iraunkorrak gehiago erabiliz, aurrezpen garrantzitsua eragin liteke aurrekontu publikoetan, baita osasun, ingurumen eta energia arloetan ere. Adibidez, hiru datu adierazgarri:

• Kopenhagek kalkulatu du hirian bizikleta erabiltzeak 230 milioi euroko aurrezpena eragiten duela urtero osasun gastuetan -City of Copenhagen, 2014-.
• Alemanian, garraio publikoaren % 10eko gorakadak 18.670 milioi euroko etekina eragingo luke osasun arloan –Federal Ministry of the Environment, Alemania 2013–.
• Errepideetako pilaketek EBeko urteko BPGaren %1 osatzen du (100 bilioi euro inguru). Mugikortasun adimentsuagoak pilaketak murriztu ditzake Europako hirietan eta 100.000 milioi euroko aurrezpena ekar lezake urtero (pilaketetan galdutako denboraren balioa eta kontsumitutako erregaia barne). –European Commission, 2015–. 

Fitxategi hauek kontsultatzeko Adobe Reader dohainiko programa behar duzu, erabili esteka deskargatzeko.