BAZENEKIEN?
Energia
2015eko amaieran, Britainia Handiko Garraio Ministerioak errepide bat eraikitzeko proiektua abiatuko du, proba fasean, ibilgailu elektrikoak energiaz kargatu daitezen zirkulatzen duten bitartean. Horretarako, linea elektrikoak instalatuko dira, errepide bateko erraietako baten azpiko induktoreetara konektatuta. Ondorioz, auto elektrikoek, sentsore batez hornituta, beren bateriak kargatuko dituzte haririk gabe eta pultsu elektromagnetikoen bitartez (horrela ikusizko kutsadura saihestuko da).
Biodibertsitatea
Bakteriak gara. Gizakiak garela uste dugu, baina mikroorganismo multzoa gara giza bilgarri batekin. Kalkulatzen da gure organismoak 10 aldiz bakterio-zelula gehiago dituela giza zelula baino. Barruan dugun mikroorganismo multzoak giza mikrobioma izena hartzen du. Honek ekosistema gisa funtzionatzen du. Adituen arabera, giza gorputzak 2.000 bakterio-espezie ditu, eta horietatik bakarrik 100 izan daitezke kaltegarriak Planetako ekosistemen antzera, aniztasuna galtzen ari da. Antibiotikoen abusua da aniztasunaren galeraren arrazoi nagusietako bat. Obesitatea, diabetesa, gaixotasun autoimmuneak eta antibiotikoen aurkako erresistentzia bakterianoa dira abusuaren ondorioetako batzuk («Missing Microbes» –galdutako mikrobioak–, Martin Blaser Dr.).
Eskuragarritasun unibertsala
Gure ekonomian eta gure gizartean erabat parte hartzeko, urritasuna duten pertsonek sarbide errazagoa izan behar dute eraikinetara, garraio publikora eta zerbitzu digitaletara, Europako Batzordeko presidenteorde eta justizia, oinarrizko eskubide eta herritartasunaren arduradunaren adierazpenen arabera. Bruselaren arabera, onurak asko dira, ez bakarrik pertsonentzat oro har, baita ekonomiarako ere bereziki. Bruselaren ustez, urritasuna duten pertsonentzat zerbitzuak eta baliabideak bultzatzeko urteko balioa 30.000 milioi eurokoa da.
Genero berdintasuna
XIX. mendean, emakumeak bizikleta erabiltzen hasi ziren askoz gehiago, garraiobide gisa. Ondorioz, beste batzuek bizikleten erabilerari buruz ezarritako aurreiritziak gainditzen hasi ziren. Kittie Knox txirrindulari afroamerikarrak borroka izan zuen Txirrindulari Amerikarren Liga ospetsuaren hasieretan. 1893an elkarteko kide izatea lortu zuen, eta bi oztopoak gainditu zituen, emakumea eta beltza izatea. Harrezkeroztik ezin izan zioten ukatu elkartearen ekintza ofizialetan parte hartzea. Gehien gogoratzen dena erakundeak 1895ean egindako urteko bilera da. Bertara, Knox bizikletaz eta txartelarekin heldu zen.
Garraioa
2013an, Britainia Handiko agintariek plana egin zuten ibilgailu elektrikoak erosten laguntzeko, bakoitzeko 7.137 euroko diru-laguntzarekin. Helburua zen 2017rako 50.000 unitatera iristea. 2015eko erdialdean dagoeneko helburua gainditu egin da, eta 55.000 ibilgailu elektriko berri baino gehiago daude. Ez dira heldu Norvegiako merkatu-kuotara, baina merkatu britainiarra erreferentziazko beste merkatu bat bilakatu da. Oraingo zalantza da ea gobernu britainiarrak diru-laguntzei eutsiko dien proposatutako denboran, edo behin helburua lortuta laguntza horiek aldatu edota kenduko dituen.
Integrazioa
Eurest Euskadi firmak eta Lantegi Batuak fundazioak sukaldaritza proiektu berritzailea jarri dute martxan, gizarteratzearen alde egin eta lan-aukerak sortzeko. Hala, urritasuna duten hogei pertsonek lanean dihardute 1.100 m²-ko sukalde batean, Eurest Euskadik Derion dituen instalazioetan. Langileok bidaltzeko jaki eta menuak prestatzen dituzte, sukaldaritza sozial eta espezializatua behar duten kolektiboetara bidaltzeko, hala, eguneko zentroetara, egoitzetara, lanbide zentroetara, kliniketara, ospitaleetara eta etxez etxeko arreta zerbitzuetara. Sukalde handi horren edukiera egunero 4.000 bazkari prestatzeko adinakoa da eta, lan horretan, bertoko produktuak sustatzearen aldeko apustua egiten du proiektuak.
Ingurunea
Azken hiru hamarkadetako bakoitza aurrekoa baino beroagoa izan da. Tenperaturaren igoera «probablea» 0,8ºC-koa izan da 1880tik 2012ra. Bestalde, itsas maila 19 cm igo da 1901etik 2010era, eta 26 eta 82 cm artean igo liteke 2100ean. «Klima aldaketaren alderdi askok eta horri lotutako kalteek mendeetan iraungo dute, negutegi-gasen isurketa antropogenoak eteten badira ere. Aldaketa gogor eta atzeraezinen arriskuak areagotzen dira berotzearen tamainaren arabera», adierazi du NBEko Klima Aldaketako adituen Gobernuarteko Taldeak (IPCC).
Kontsumo arduratsua
Produktu ekologikoen ataleko barazki eta frutek ez dituzte edozein supermerkatuko ohiko produktuek baino bitamina gehiago. Hala frogatu du Britainia Handiko Elikadura Estandarren Agentziaren mega estudio batek. Era berean, faltsua da barazkiek duela 50 urte orain baino bitamina eta mineral gehiago zutela. Hala ere, egia da produktu ekologikoetan, oro har, substantzia kaltegarri gutxiago dagoela: Pestizidak 100 aldiz gutxiago agertzen dira ohiko produktuetan baino.
Elkartasuna eta garapena
UNICEFek ohartarazi du 569 milioi adingabe muturreko pobrezian bizi direla. Egunean euro bat baino gehixeagorekin bizirauten dute, eta gehienak Asiako hegoaldean eta Afrikan bizi dira, bazterkeria-indizerik handienak dituztelako. Gainera, kopuru hori munduan muturreko pobrezia-egoeretan bizi diren pertsona guztien erdia da. Datua latza bada ere, UNICEFek Haurrentzako Aurrerabidearen Indizeari buruzko txostenean (Milurtekoaren Garapen Helburuen balantzearen barruan) dioenez, baldintza horiek jasaten dituztenen proportzioa erdira murriztu da 1990etik 2010era. Hala ere, txostenean salatzen denez, premia gorria pairatzen dutenen kopurua handitu egin da baliabide gutxiago dituzten herrialdeetan, eta gainera horietan haurren erdiek sufritzen dute eskasia hori.
Hondakinak
Holandako Rotterdam hiria plastikozko botilak birziklatzea aztertzen ari da kaleetako zoladura jartzeko eta hondakin horietako zati bat birziklatzeko: «Plastic Road» proiektua. Ekimena kontzeptuzko etapan badago ere, kaleetan plastikoa erabiliz CO₂ isurketak murriztuko direla uste dute. Asfaltoaren ohiko fabrikazioaren erruz, kutsatzaile horren 1,6 milioi tona isurtzen dira urtero mundu osoan. Ingurumenerako onura horrez gain, gastu ekonomikoak murriztuko lirateke. Izan ere, ikusitako lehen datuen arabera, zoru mota hori eraikitzea azkarragoa da, tenperatura altuak hobeto jasaten ditu eta bizitza erabilgarri handiagoa dauka. Vancouverrek antzeko ekimena bultzatu zuen 2012an, eta plastikozko botilak, jogurt ontziak eta poltsak berrerabili zituzten asfaltoarekin nahasteko.